پارانویا چیست؟

پارانویا احساس غیرمنطقی و مداومی است که به فرد می‌گوید به دنبال او هستن یا اینکه مورد توجه مداوم و مزاحم دیگران قرار دارد. این بی اعتمادی بی اساس به دیگران می تواند عملکرد اجتماعی و داشتن روابط نزدیک را برای فرد مبتلا به پارانویا دشوار کند. پارانویا ممکن است نشانه مشکلاتی، از جمله اختلال شخصیت پارانوئید، اختلال هذیانی (پارانوئید) و اسکیزوفرنی باشد.

علت پارانویا ناشناخته است، اما تصور می‌شود که ژنتیک در آن نقش دارد. درمان بسته به بیماری تشخیص داده شده ممکن است شامل درمان با روان درمانی یا دارو باشد.

علائم پارانویا

علائم پارانوئید ممکن است از خفیف تا شدید متغیر بوده و به علت بستگی دارند، اما به طور کلی، فردی که پارانوئید می باشد ممکن است:

• به راحتی توهین کند.
• اعتماد به دیگران برایشان سخت است.
• با هر نوع انتقادی کنار نمی آید.
• برداشت های اشتباه از صحبت های دیگران دارد.
• همیشه در حالت دفاعی قرار دارد.
• خصمانه، پرخاشگر و بحث برانگیز می باشد.
• قادر به سازش نیست.
• «بخشیدن و فراموش کردن» را دشوار، حتی غیرممکن می داند.
• فرض می کند مردم پشت سرشان در مورد آن ها بد صحبت می کنند.
• بیش از حد مشکوک است. برای مثال، فکر می کند که دیگران دروغ می گویند یا برای فریب دادن آن ها نقشه می کشند.
• نمی تواند به کسی اعتماد کند.
• روابط را دشوار می داند.
• دنیا را مکانی برای تهدید دائمی در نظر می گیرد.
• احساس می کند همه به دنبال آزار او هستند.
• به “تئوری های توطئه” اعتقاد دارد.

پیشنهاد مشاور: تفاوت پارانویا و پارانوئید چیست؟

سه نوع اصلی

پارانویا با سه حالت اصلی همراه است:

• اختلال شخصیت پارانوئید – خفیف ترین نوع در نظر گرفته می شود. اکثر افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید علیرغم بی اعتمادی به دنیا عملکرد خوبی دارند. نگرش ها و رفتارهای مرتبط با این اختلال، هنگامی آشکار می شوند که در بیشتر زندگی فرد وجود داشته باشند.
• اختلال هذیانی (پارانوئید) – با غلبه توهم (باور نادرست) مشخص می شود. رفتار فرد بستگی به این دارد که چه نوع توهم داشته باشد. به عنوان مثال، فردی که دچار توهم آزار و اذیت است، معتقد است که افراد دیگر جاسوسی او را  می کنند یا برای آسیب رساندن به او نقشه می کشند. این باور می تواند نتیجه اختلال هذیانی (پارانوئید) باشد. برای مثال، فرد معتقد است با ستاره‌ای در سینما رابطه دارد که هرگز ندیده است. در مورد دیگری، ممکن است شخصی تصور کند که علیرغم اطمینان مکرر پزشکان، دچار یک بیماری وحشتناک شده است.
• اسکیزوفرنی پارانوئید – شدیدترین نوع در نظر گرفته می شود. مشخصه آن توهمات عجیبی است، مانند این که فکر می کند افکارش از طریق رادیو پخش می شود. توهمات، به ویژه توهمات عجیب، نیز در این بیماری شایع هستند. فرد مبتلا به اسکیزوفرنی پارانوئید اغلب دنیا را گیج کننده می بیند و بدون درمان عملکرد درستی ندارد.

علل نامشخص است

علل پارانویا نامشخص است و به شرایطی که با آن مرتبط است بستگی دارد. نظریه ها عبارتند از:

• ژن – تحقیقات در این مورد اندک و بی نتیجه است. برخی از مطالعات ارتباط ژنتیکی را نشان می دهند در حالی که برخی دیگر اینطور نیستند. همچنین مشخص نیست که آیا استعداد ژنتیکی پارانویا (در صورت وجود) ارثی است یا خیر.
• شیمی مغز – مواد شیمیایی مغز (انتقال دهنده های عصبی) اساس افکار و احساسات را تشکیل می دهند. برخی از مواد مخدر مانند کوکائین، ماری‌جوانا و آمفتامین‌ها، شیمی مغز را تغییر می‌دهند و می‌توانند افکار، احساسات و رفتارهای پارانوئیدی ایجاد کنند. به همین دلیل برخی از محققان بر این باورند که پارانویا ممکن است یک اختلال بیوشیمیایی مغز باشد. اما علل این اختلال احتمالی ناشناخته است.
• رویدادهای آسیب زای زندگی – برای مثال، سوء استفاده در دوران کودکی ممکن است طرز فکر و احساس فرد را در طول زندگی مخدوش کند.
• واکنش استرس – برخی از مطالعات نشان داده اند که پارانویا در افرادی که استرس شدید و مداوم را تجربه کرده اند، مانند اسیران جنگی، شایع تر است. اینکه چگونه استرس می تواند باعث پارانویا شود، مشخص نیست.
• ترکیبی از عوامل – ممکن است تعدادی از عوامل ژنتیکی و محیطی با هم باعث پارانویا شوند.

ولی نگران نباشید این اختلال راه درمان و کنترل دارد.

تشخیص 

تشخیص عارضه ای که باعث پارانویا می شود دشوار است زیرا احساس بی اعتمادی اغراق آمیز در طیفی از اختلالات روانی رایج است و همچنین در برخی از افراد مبتلا به زوال عقل رخ می دهد. مشکل دیگر این است که فردی که مبتلا به پارانویا است ممکن است به دلیل ترس آسیب دیدن از پزشکان، بیمارستان ها و سایر مراکز پزشکی دوری کند.

تشخیص ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تاریخچه پزشکی
• معاینه جسمانی
• ارزیابی علائم
• تست های روانشناسی
• آزمایشاتی برای رد سایر اختلالات روانپزشکی که ممکن است باعث علائم مشابه شوند.

درمان پارانویا

در حالی که هیچ درمان مطلقی برای شرایطی که باعث پارانویا می شود وجود ندارد، درمان می تواند به فرد کمک کند تا با علائم خود کنار بیاید و زندگی شادتر و پربارتری داشته باشد. درمان بستگی به نوع و شدت بیماری دارد اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• دارو درمانی– داروهای ضد اضطراب یا داروهای ضد روان پریشی می توانند برخی از علائم را کاهش دهند. با این حال، فرد مبتلا به پارانویا اغلب از مصرف دارو امتناع می ورزد زیرا می ترسد این دارو به او آسیب برساند.
• درمان – درمان می تواند به فرد کمک کند تا با علائم خود کنار بیاید و  عملکرد خود را بهبود بخشد. با این حال، بعید است فرد مبتلا به پارانویا  آشکارا و آزادانه با درمانگر صحبت کند، بنابراین پیشرفت می تواند بسیار کند باشد.
• مهارت های مقابله ای – هدف از درمان های دیگر بهبود توانایی فرد در عملکرد اجتماعی است. گزینه ها ممکن است شامل آرامش درمانی، تکنیک هایی برای کاهش اضطراب و اصلاح رفتار باشد.
• بستری در بیمارستان – در موارد شدید، ممکن است فرد نیاز داشته باشد تا زمانی که وضعیت تثبیت شود، در بیمارستان بماند.