روان درمانی پویشی کوتاه مدت (ISTDP)

روان درمانی پویشی کوتاه مدت (ISTDP)

Intensive short term dynamic psychotherapy

قبل از پرداختن به روانپویشی کوتاه مدت، نیاز است که به صورت مختصر با روانکاوی آشنا شویم:

روانکاوی

زیگموند فروید، روان‌شناس و روانکاو برجسته‌ی اتریشی، پدر روانکاوی است او در دهه ۱۸۹۰ آغازگر دانش روانکاوی در وین بود.

در تعریف روانکاوی باید بگویم:

روانکاوی شاخه‌ای از روان‌شناسی است که به مطالعه‌ی علمی رفتار و فرآیندهای روانی انسان می‌پردازد و در این راه از بررسی و تحلیل عمیق ناخودآگاه انسان کمک می‌گیرد.

اصول اساسی روانکاوی و روان درمانی پویشی کوتاه مدت

رشد فردی معمولا به وسیله‌ی رویدادهای فراموش‌شده در دوران کودکی، نه تنها به واسطه‌ی ویژگی‌های ارثی مشخص می‌شود.
رفتار و شناخت انسان به طور گسترده توسط افکار و تمایلات غیرمنطقی که در ناخودآگاه ریشه دارند تعیین می‌شود.
تلاش برای آوردن افکار و تمایلات غیرمنطقی از ناهشیار به هشیار، زمینه‌ساز پدید آمدن مکانیزم‌های دفاعی، به ویژه «مکانیزم دفاعی واپس‌رانی» می‌شود.
کشمکش میان خودآگاه و محتویات ناخودآگاه، می‌تواند به اختلالات روانی مانند روان‌نژندی، روان‌رنجوری، اضطراب، افسردگی و… بیانجامد.
محتویات ناخودآگاه را می‌توان در رویاها و رفتارهای ناخواسته (رفتارها، لغزش‌های زبانی و …) یافت.
رهایی از اثرات منفی ناخودآگاه، با آوردن محتویات ناخوداگاه به بخش آگاهانه (هشیار) از راه مداخله‌ی درمانی (روان‌کاوی) انجام می‌شود.

ایرادات روان کاوی

اهمیت دادن بیش از حد به نیروی جنسی، دیدگاه جبر گرایانه در مورد شکل گیری شخصیت انسان، طولانی بودن دوره ی درمان، هزینه ی بسیار و عدم تجربه های هیجانی در دیدگاه روانکاوی فروید همه دلایلی بر این شدند که رویکرد جدیدی به نام رویکرد روان درمانی پویشی کوتاه مدت توسط دوانلو ایجاد شود.

الکتروشوک درمانی

روان درمانی پویشی کوتاه مدت فشرده

این رویکرد بر این عقیده است که آسیب روانی ناشی از تضادها و تعارض هایی در سطح ناهشیار است که باعث شده در سطح هشیار بصورت اضطراب و اختلال ظاهر شود، که ما به دلیل ناآگاهی از آن ها از مکانیسم های دفاعی و روش های خود تخریبی استفاده می کنیم.

در درمان، فرد با بخش های تاریک و مسائل ناهشیار مدفون شده ی خود مواجه شده و با رساندن آن ها به حیطه ی هشیاری علائم اختلال و اضطراب را کاهش داده و از بین می برد و فرد به یک تعادل می رسد.

در واقع در این درمان، نه فقط کاهش علائم بلکه تغییر شخصیت اتفاق می افتند.

حبیب دوانلو

در اوایل دهه ی ۱۹۶۰ دانلو شروع به معکوس کردن گرایش به انفعال و فعال شدن بیشتر در روشش کرد (بر خلاف روان کاوی فروید که فرد نقش منفعل را داشت).

در حالیکه در این روش به ۳ اصل اساسی پایبند بود:

آزاد سازی احساسات پنهان با کار کردن فعال بر آن ها
تفسیر مقاومت دفاع ها
توجه دقیق به رابطه انتقال و برقرار کردن فعالانه رابطه بین انتقال و افراد مهم در زندگی فعلی و گذشته ی بیمار

در این روش درمانگر، به طور مستقیم و فعال با بیمار هم مسیر می شود تا بتواند از این طریق، عامل های دو گانه ای را برافراشته کند، یعنی احساسات انتقالی و مقاومت

ویژگی های اصلی این روش

شناسایی و تاکید بر علائم جسمانی متمایز هیجان ها
تاکید بر مولفه های تجربه واقعی احساسات
شناسایی مسیرهای جسمانی اضطراب
شناخت نیروهای پویشی آسیب شناسی و علل اختلال
تغییر موضع درمانگر و صورت بندی فنون مشخص و منسجم درمان و …

هسته ی بیماری زای ناهشیار و نیروهای پویشی

روان درمانی پویشی کوتاه مدت

در ابتدا، شاهد عشق انسان و دلبستگی او به شخصیت های مهم اوایل دوران کودکی اش هستیم و منظور از دلبستگی هر گونه توجه، نگاه، محبت، مهربانی و … از جانب والدین نسبت به کودک هستیم.

اگر این عشق یا دلبستگی دچار اختلال شود، منجر به آسیب روانی در کودک می شود. به دنبال مختل شدن این دلبستگی، فرد از درد و رنج ناشی از این ضربه آسیب می بیند.

پیامدهای ناهشیار یک چنین دردی به صورت زیر است:

نخست بیمار خشم مرگباری را نسبت به تصویر فرد همخون در خود شکل می دهد.

به دنبال بروز خشم مرگبار قطعا بیمار دچار احساس گناه خواهد شد (زیرا به منبع عشق خود، خشم پیدا کرده) و این احساس گناه ناهشیار با احساس غم همراه است.

در نهایت به دلیل همین احساسات بسیار دردناک ناهشیار است که بیمار در ابتدا مقاومت خوی نشان می دهد (دیوار دفاعی بین خود و احساسات درناکش) و در لایه ی آخر مقاومت در برابر نزدیکی هیجانی پیدا می کند (دیوار دفاعی بین خود و دیگران)

مثلث تعارض و شخص

از آنجا که بر مبنای این نظریه اغلب اختلالات روانشناختی ریشه در آسیب به دلبستگی کودکی دارند و فرد در بزرگسالی همان الگوی رفتاری کودکی را تکرار می کند.

این الگوهای رفتاری نوعی به کارگیری مکانیزم های دفاعی خودفریبانه در برابر احساسات هستند، در اینجا دانستن مفهوم دو مثلث تعارض و شخص ضروری است.

طبق مثلث تعارض ما یکسری احساسات ممنوع دردناک و غیر قابل پذیرش داریم که در زمان به سطح هشیاری آمدن آن ها، در موقیعت های مختلف چار اضطراب شده و برای مهار کردن آن ها یا کاهش اضطراب از مکانیزم های دفاعی استفاده می کنیم تا با این احساسات دردناک مواجه نشویم.

همه ی این اتفاقات به صورت ناخودآگاه اتفاق می افتد و بنا به مثلث شخص، ما مثلث تعارض را در روابط کنونی (همسر، دوست)، روابط گذشته (والدین) و در جلسه ی درمان با درمانگر خود اجرا می کنیم.

برای مثال:

_ در بیمار افسرده (احساس ممنوع) خشم است.

(اضطراب) به صورت سر درد، لرزش دست ها، شانه ها و تکان دادن پا تجربه می شود.

(مکانیزم دفاعی) درون فکنی، برگرداندن خشم به سمت خود و خود سرزنش گری می باشد که برای ندیدن احساس ممنوع و کاهش اضطراب به کار می رود.

_ در بیمار وسواسی (احساس ممنوع) گناه است.

(اضطراب) در عضلات غیر ارادی تخلیه می شود.

(مکانیزم دفاعی) با طل سازی مانند (شستن زیاد)، توجیه کردن، واکنش وارونه (چک کردن زیاد قفل در) می باشد.

در این درمان، با چالشهای مداوم با دفاع ها، بیمار با احساسات ممنوع دردرناک خود، در فضای امنی که درمانگر در جلسه ی درمان فراهم می کند، مواجه شده و آن ها را تجربه می کند.

توضیح اضلاع مثلث تعارض

مولفه های احساس:

شناختی (اسم احساسش را به درستی بداند) ← من غمگینم
نورولوژی (دورن بدنش تجربه کند) احساس سنگینی در قفسه ی سینه
عمل و رفتار (بتواند اکت کند، مثل در آغوش گرفتن یا مشت زدن)

زمانی که بیماران بتوانند این سه عنصر را تجربه کنند، آن ها به طور کامل به احساسشان آگاهی پیدا کرده اند.

نورولوژی احساس ها:

خشم و نفرت: مثل یک گلوله ی آتشین که از زیر شکم شروع شده و به دست ها می رسد و حالت مشت زدن به خود می گیرد و با انقباض فک ها همراه است.

احساس گناه: مثل یک بغض در گلو و گرفتگی شانه ها که به صورت هق هق کردن تجربه می شود.

عشق و محبت: احساس سبکی روی قفسه ی سینه و احساس خوشایند در قلب.

اضطراب:علامت خطر و هشدار به من (ایگو) برای یک خطر قریب الوقوع که مانند آلارم عمل می کند.

نورولوژی اضطراب:

دوانلو سه مسیر ناهشیار اساسی تخلیه ی اضطراب را در بدن کشف کرد:

کانال ۱: تخلیه اضطراب در عضلات ارادی یا مخطط مانند آه کشیدن، تکان دادن پاها و دست ها، لرزش شانه ها و … این افراد ساختار ایگوی خوبی دارند و انقدر انسجام دارند که موقع تحت فشار قرار گرفتن نشکنند.

کانال ۲: تخلیه اضطراب در عضلات غیر ارادی یا صاف، دارا بودن مشکلات سیستم گوارش دفعی و قلب مانند سوزش معده، حالت تهوع، اسهال، تکرر ادرار.

این افراد ظاهر بیخیالی دارند ولی طیف شکننده دارند و در حین درمان باید احتیاط شود.

کانال ۳: تخلیه ی اضطراب در سیستم ادراکی ( آشوب شناختی) و مختل شدن ادراک بینایی و شنوایی مانند گیج و منگ شدن، زنگ زدن گوش، تاری دید، فراموشی و دید تونلی و …

برای ارزیابی اضطراب بیماران نیاز است که احساساتشان توسط درمانگر مورد کاوش قرار بگیرد.

وقتی احساسات بیمار مورد کاوش قرار بگیرد، مضطرب می شوند و درمانگر می تواند مسیر تخلیه ی اضطراب را در بدن بیمار مشاهده کند.

این کار به درمانگر اجازه می دهد تا ظرفیت تحمل عاطفی بیمار را به دست بیاورد و متوجه شود که چگونه می تواند درمان را با نیازهای بیمار هماهنگ کند.

مکانیزم های دفاعی:

دفاع ها راهبردهایی هستند که بیماران از آن ها استفاده می کنند تا افکار، احساسات و تکانه هایی را که باعث اضطراب می شوند، خارج از آگاهی شان نگه دارند و کارکرد آن ها تغییر واقعیت و بیرون نگه داشتن احساسات ما خارج از دایره هشیاری است. استراتژی هایی که در دوران کودکی کابرد داشته و انطباقی بوده اند.

واقعیت درمانی چیست؟

کار بر روی دفاع ها:

شناسایی دفاع: روشن سازی دفاع برای مراجع و تفکیک احساس از هر آنچه که غیر احساس (اضطراب، دفاع، فکر، محرک، احساس خودش با خودش و …) تلقی می شود.

شفاف سازی دفاع: نشان دادن تاوان دفاع و عملکرد دفاع به مراجع

رویارویی با دفاع: ترغیب بیمار برای روبرو شدن با چیزی که از آن می ترسد.

توالی مرکزی پویشی:

پرسشگری (پرسش در مورد مشکلی که بیمار الان و اکنون به خاطر آن به ما مراجعه کرده
فشار (دعوت به دیدن احساس ها)
چالش (پالش و کار روی دفاع)
مقاومت انتقالی ( مقاومت در احساسات انتقالی به درمانگر)
دسترسی مستقیم به ناهشیار
تحلیل انتقال
کاوش پویشی ناهشیار

بر اساس مبادی نظری این فن، هنگامیکه بیمار با آنچه قبلا از آن می گریخته است هشیارانه روبرو شود دیگر به دفاع هایی تکیه نخواهد کرد که ماهیتی واپس رونده و خود شکست جویانه دارند.

در این شرایط، من خود مختاری خود را بدست میاورد و بیمار قادر می شود در بالاترین سطح توانایی خود زندگی کند.

منبع: مشاورانه