اختلالات عصبی شناختی در DSM-5

اختلالات عصبی ـ شناختی اختلالاتی هستند که بر روی تفکر و شناخت افراد تاثیر میگذارند.

ریشه ی این اختلالات آسیب ناشی از اندام های زیستی و یا سیستم اعصاب است.

بیشتر عملکرد فرد در زمینه ی شناخت و فعالیت های شناختی آسیب می بیند.

اختلالات عصبی ـ شناختی دو ویژگی اصلی دارند:

  1. تضعیف شناختی اکتسابی، در یک یا تعداد بیشتری از فعالیت هایی که زمینه ی شناختی دارند
  2. تضعیف در عملکرد

یا به زبان ساده تر «بدکارکردی موقتی یا همیشگی مغز».

انواع اختلالات عصبی شناختی

  1. اختلالات عصبی شناختی خفیف

  • شواهد نشان می دهند که فرد، در مقایسه با سطح عملکرد سابق، در یک یا چند زمینه ی شناختی (توجه، عملکرد اجرایی، فراشناخت)، یادگیری و حافظه، زبان، شناخت ادراکی ـ حرکتی یا شناخت اجتماعی، به افت شناختی خفیف دچار شده است.
  • خود فرد، یا یک نفر آشنا یا پزشک معالج معتقد است که عملکرد شناختی افت خفیف داشته است.
  • در عملکرد شناختی فرد افت خفیفی مشاهده می شود.
  • نقص های شناختی به اندازه ی کافی شدید نیستند که در استقلال فرد اختلال به وجود آورند.

  1. اختلالات عصبی شناختی عمده

  • شواهد نشان می دهند که فرد در یک یا چند زمینه ی شناختی به افت شناختی شدید دچار شده است.
  • خود فرد یا یک نفر آشنا یا پزشک معالج معتقد است که عملکرد شناختی افت شدید داشته است.
  • در عملکرد شناختی فرد افت شدید مشاهده می شود.
  • نقص های شناختی به اندازه ای شدید هستند که در استقلال فرد اختلال به وجود می آورند.

اختلالات عصبی شناختی عمده معادل اختلال زوال عقل است.

زوال عقل نوعی اختلال شناختی است که نارسایی های فراگیر و پیش رونده در حافظه و یادگیری اطلاعات تازه، توانایی برقرار کردن ارتباط، قضاوت و هماهنگی حرکتی را شامل می شود.

افراد مبتلا به دمانس علاوه بر تغییرات شناختی، دستخوش تغییراتی در شخصیت و هیجان می شوند.

دمانس سندرمی است مشخص با تخریب چندگانه اعمال شخصیتی (از دست دادن تدریجی کارکردهای ذهنی و عقلی)، بدون از دست دادن هوشیاری.

اعمال شناختی که ممکن است در دمانس آسیب ببینند مشتملند بر: هوش عمومی، یادگیری و حافظه، زبان، مسئله گشایی، جهت یابی، ادراک، توجه و تمرکز، قضاوت و توانایی های اجتماعی.

علاوه بر آن شخصیت بیمار نیز تحت تاثیر قرار می گیرد.

علامت بارز و زودرس دمانس، تخریب حافظه، به خصوص حافظه اخیر است.

علت پرخاشگری و بی صبری - فرقش با شجاعت علت پرخاشگری

علت پرخاشگری و بی صبری

۳٫ دلیریوم (روان آشفتگی)

مشخصه ی اصلی دلیریوم، تیرگی و تخریب هوشیاری است که معمولا همراه با اختلال کلی اعمال شناختی ظاهر می شود (کاهش وضوح هوشیاری از محیط و کاهش توانایی تمرکز).

نابهنجاری خلق، ادراک و رفتار از علائم شایع است.

لرزش، حرکات موزون و سریع، ناهماهنگی حرکتی و بی اختیاری ادرار، علائم نورولوژیک معمول است.

امکان وجود توهم و هذیان و گفتار بی سروته وجود دارد.

تفاوت دلیریوم و زوال عقل

دلیریوم شروع حاد و سریعی دارد و معمولا در عرض چند روز روی می دهد اما دمانس (زوال عقل)، معمولال تدریجی است.

هرچند در دو اختلال تخریب شناختی وجود دارد، تغییرات شناختی در دمانس با ثبات تر (مثلا در ضمن روز نوسان ندارد) و بیمار مبتلا به دمانس، معمولا هوشیار است.

 انواع فرعی اختلال زوال عقل

  1. آلزایمر

  • معروفترین نوع زوال عقل، آلزایمر است.
  • پلاسیدگی شدید مغز و تغییرات میکروسکوپی
  • کاهش ظرفیت روانی به علت ضایعه ی عفونی مغزی
  • از دست دادن ابتکار عمل، فراموش کاری، ناتوانی در نام بردن، کنش پریشی، گم گشتگی مکانی
  • در بسیاری از بیماران فراموشی بارز است، در بیماران دیگر اختلال نام بردن و جهت یابی مکانی نشانه های اصلی است.
  • در این اختلا با گذشت زمان دستگاه عصبی بیماران رو به وخامت بیشتری می گذارد. آشفتگی خواب، سرگردانی و رعایت بهداشت مشکل آفرین است.
  • در این اختلال نورونهای هیپوکامپ آسیب می بیند.
  • علل بیماری آلزایمر: وراثت ـ کمبود انتقال دهنده ی استیل کولین، ویروس، مسمومیت محیطی، کند شدن جریان خون در مغز، نقص دستگاه عصبی
  • عامل اصلی بروز آلزایمر نیز افزایش سن است.

  1. دمانس عروقی یا واسکولار (دمانس مالتی انفارکت یا دمانس سکته ای)

نوعی بیماری عصبی شناختی قلبی ـ عروقی است که به افت تدریجی حافظه و عملکرد شناختی منجر می شود. زوال عقل واسکولار دومین نوع شایع زوال عقل پس از آلزایمر است.

دراینجا در اثر آسیب واسکولار با کمبود تغذیه و عدم اکسیژن رسانی خون به مغز مختل می شود.

رایج ترین نوع زوال عقل عروقی، زوال عقل مالتی انفارکت یا MID است که توسط حملات موقتی ایجاد شده که جریان خون را به مغز متوقف می کند.

اختلالات عصبی شناختی

تفاوت زوال عقل و آلزایمر

شباهت: زبان پریشی، کنش پریشی، ادراک پریشی، اختلال در عملکرد اجرایی

افراد  مبتلا به زوال عقل عروقی نابهنجاری هایی مانند مشکلات راه رفتن و ضعف در دستها و پاها دارند.

ویژگی دیگر زوال عقل عروقی این است که عملکردی که نسبتا سالم بوده است ناگهان از دست می رود یا شدیدا تباه می شود. این حالت با الگوی تدریجی در بیماری آلزایمر، مغایر است.

درزوال عقل عروقی، برخی از عملکردهای شناختی سالم مانده و عملکردهای دیگر شدیدا آسیب می بینند، حالتی که تباهی ناهمگون نامیده می شود.